Lipno. Pierwotnie zapewne był tu gród wczesnośredniowieczny, według tradycji usytuowany na wzgórzu, zwanym Górą Świętego Antoniego. Władysław, książę łęczycki i dobrzyński w 1349 r. udzielił zezwolenia na lokowanie miasta i nadał prawa chełmińskie. Atrakcyjne ulokowanie Lipna sprawiło, że w końcu XIV wieku stało się stolicą utworzonego powiatu lipnowskiego. Miasto było wówczas miejscem sądów ziemskich i sejmików szlachty Ziemi Dobrzyńskiej. Kilkakrotnie było niszczone przez Krzyżaków.

W południowo-wschodniej części miasta znajduje się Góra Świętego Antoniego z parkiem miejskim w pobliżu cmentarza. Kiedyś istniały tu kościoły: pod wezwaniem Ducha Świętego (wzniesiony w 1775 r.) i pod wezwaniem Świętej Barbary (rozebrany w 1819 r.), dwie synagogi z XIX i XX wieku. Erekcja parafii jest nieznana. Parafia wzmiankowana była już w 1379 r. Obecny kościół został zbudowany lub przebudowany z wykorzystaniem fragmentów wcześniejszego w połowie XIV wieku. W końcu XVIII wieku przejściowo był nieużytkowany na skutek zrujnowania. Restaurację przeprowadzono w 1819 r. Wykonano wówczas między innymi pozorne sklepienia nawy i obniżono dachy.

W 1869 r. przeprowadzono remont dachu i wieży oraz ponownie gruntowną renowację w latach 1880-1884. W tym czasie wzniesiono niestylową zakrystię oraz kaplice: św. Doroty (nazywaną czasem św. Barbary) i św. Teresy (nazywaną czasem Św. Krzyża). Zbudowano również chór muzyczny oraz przebudowano kruchtę północną. Kościół odnawiany był w: 1956, 1967-75 i 1978-80 r. W latach 2006-2007 wykonano diamentowanie prezbiterium i konserwację zewnętrznej strony elewacji z krzyżem i freskiem.

Polichromia autorstwa Zygmunta Klaryski z 1973 r., odnowiona została w latach 1992-1993. Świątynia zbudowana jest w stylu gotyckim, orientowana (z prezbiterium zwróconym na wschód), murowana z cegły o układzie wendyjskim w dolnych oraz gotyckim w górnych partiach ścian. Prezbiterium dwuprzęsłowe, zamknięte o nieregularnym pięcioboku. Od zachodu czworoboczna wieża. W kruchcie północnej znajduje się gotycki portal ostrołukowy, czteroskokowy z wałkami z formowanej cegły, otynkowany.

Na zewnątrz kościół z wyjściem wieży opięty dwuskokowymi szkarpami. Okna ostrołukowe w prezbiterium i nawie od północnej strony powiększone, ponadto w zamknięciu zamurowane. Między nawą a prezbiterium szczyt trójkątny z 1819 r. wzniesiony z krosnem na sygnaturkę. Ołtarz główny manierystyczny z I połowy XVII wieku, przeniesiony około 1762 r. ze Skępego, odnawiany w 1952, 1975 i 2011 r. z dwiema ażurowymi, bogato dekorowanymi kolumnami na konsolkach w kształcie herm (głów) z aniołami oraz z naddatkami z rzeźbami św. Katarzyny i św. Barbary, archaniołów, Trójcy Świętej. W polu środkowym umieszczono obraz Wniebowzięcia NMP namalowany przez Wojciecha Gersona. Na zasuwie obraz Świętej Rodziny nieznanego autora. Dwa ołtarze boczne rokokowe z fragmentami barokowymi z około połowy XVIII wieku. Po prawej stronie z obrazem Matki Bożej Józefa Buchbindera. Ambona rokokowa z II połowy XIX wieku. Chrzcielnica marmurowa, rzeźbiona, dzieło artysty Prószyńskiego. Na froncie kościoła statua Matki Bożej Niepokalanej z marmuru kararyjskiego, także tego artysty. Organy 30-głosowe, przebudowane w 1956 r. Kościół otoczony murem wzniesionym w 1856 r. z kamieni polnych, w nim od północnego zachodu brama wzniesiona w 1880-84 r. według projektu Dubalskiego. Kaplica cmentarna wzniesiona została w 1837 r., neogotycka, murowana z cegły.